Przewlekła niewydolność żylna towarzyszy ludziom od wieków. Pierwszą informację o żylakach znaleziono zapisaną w papirusie Ebersa 3500 lat temu pne. Tysiąc lat później Hipokrates opisał związek owrzodzeń podudzi z żylakami oraz wprowadził bandażowanie nóg jako metodę leczenia. Podobne metody leczenia zalecał w starożytności lekarz Celsus. Był to początek terapii kompresyjnej. Współcześnie austriacki lekarz Hugo Partsch  podniósł leczenie kompresyjne do rangi nauki. 

Bezpośrednią  przyczyną  rozwinięcia się choroby żylakowej jest niewydolność  zastawek żylnych oraz zaburzenie elastyczności ścian żył, co powoduje upośledzenie prawidłowego  przepływu krwi do serca, ” krew cofa się” i wzrost ciśnienia żylnego w kończynach dolnych, czego efektem są żylaki. 

W warunkach fizjologicznych krew w naczyniach żylnych jest podnoszona za sprawą pompy mięśniowej zlokalizowanej na stopie i w obrębie podudzia. 

Dysfunkcja pompy mięśniowej powoduje gwałtowny wzrost ciśnienia w obszarze poniżej niewydolnej zastawki, prowadząc do zwiększonego przesączania płynu do przestrzeni pozanaczyniowej, co klinicznie manifestuje się obrzękami spowodowanymi  nadprodukcją chłonki, której nie są w stanie odprowadzić naczynia chłonne. Nadmierny przeciek kapilarny, przy jednoczesnym zaburzonym odpływie chłonnym prowadzi do powstania obrzęku- żylnego, żylno-limfatycznego. Zwiastunem są  takie  objawy jak: uczucie zmęczenia i ciężkości nóg, wieczorne obrzęki, bolesne kurcze i bóle łydek.

Kompresjoterapia – leczenie uciskowe

Leczenie kompresyjne/ uciskowe czyli tzw. kompresjoterapia  to zastosowanie ucisku za pomocą specjalnych bandaży  czy wyrobów uciskowych w celu zmniejszenie tzw. refluksu żylnego (czyli cofania się krwi żylnej w kierunku stóp). Efektem terapii uciskowej jest redukcja płynu śródmiąższowego. Ucisk zewnętrzny wyrobu uciskowego zapobiega filtrowaniu płynu z naczyń krwionośnych do tkanki, w ten sposób zmniejsza się  ilość limfy oraz zmniejsza  zawartości wody w tkankach. Prowadzi też to do zmniejszenia średnicy naczyń żylnych: powierzchownych i głębokich, dzięki czemu niewydolne zastawki żylne  zbliżają się do siebie, zapobiega to wstecznemu przepływowi krwi (cofaniu się). Zwężenie światła żyły zwiększa przepływ żylny, zmniejsza to w efekcie  ilość krwi zalegającej w kończynie. 

Kompresjoterapia – mechanizmy działania i efekty

  1. powoduje poprawę  przepływu krwi przez redukcję średnicy naczyń krwionośnych poddanych uciskowi,
  2.  redukuje  też przeciek płynu do przestrzeni pozanaczyniowej poprzez zwiększenie ciśnienia w obszarze okołonaczyniowym,
  3. przyczynia się do zmniejszenia ciśnienia w przestrzeni pozanaczyniowej, prowadząc w ten sposób do ograniczenia niekontrolowanej ucieczki płynów przez mikrokrążenie,
  4. wspomaga pracę pompy mięśniowej, stanowiąc dla niej wsparcie.

Terapia kompresyjna  wywiera wpływ na każdy segment układu krążenia: żylny, tętniczy, limfatyczny. Kompresjoterapia stanowi bezpieczną i nieinwazyjną metodę terapii żylaków, obrzęku limfatycznego, owrzodzeń żylnych, zakrzepicy żył głębokich i zespołu pozakrzepowego. 

W terapii kompresyjnej pomocne są uciskowe wyroby pończosznicze: rajstopy uciskowe, pończochy i podkolanówki. Ze względu na swoje właściwości wybierane są przez osoby cierpiące na bóle nóg, mające problemy z krążeniem i żylakami, osoby w długiej podróży, pracujące na stojąco, sportowcy, kobiety w ciąży. 

Uciskowe wyroby pończosznicze wspomagają odpływ krwi żylnej z najniższych odcinków kończyn. Wywierają one tzw. dozowany ucisk, największy wokół kostki, zmniejszający się stopniowo ku górze: najsilniejszy jest w okolicach kostki – 100% ucisku nominalnego, w okolicach kolana – 70% ucisku nominalnego, najsłabszy w części udowej – 40% ucisku nominalnego. Ten mechanizm zapewnia prawidłowe pompowanie krwi w kierunku serca  i zapobiega zastojowi krwi w żyłach. 

Stopniowany ucisk

W  zależności od siły wywieranego ucisku wyroby uciskowe  podzielono  na klasy  zgodnie z europejską normą dotyczącą wyrobów pończoszniczych o działaniu uciskowym, norma UNI ENV 12718 :

  • klasa A: 10-20 mmHg, 
  • klasa I: 21-30 mmHg
  • klasa II: 31-41 mmHg
  • klasa III: 41-50 mmHg
  • klasa IV:51060 mmHg.

Kompresjoterapia i produkty uciskowe

W zależności od siły wywieranego ucisku, produkty uciskowe ww. dzielą się na: 

  1. profilaktyczne -to rajstopy, pończochy i podkolanówki, należące do klasy A, tu mamy niskie wartości ciśnienia do 20 mmHg,  mają one zastosowanie w profilaktyce i w prewencji, zalecane są podczas długich podróży i u osób z grup ryzyka, gdy w rodzinie występują lub występowały żylaki,
  2. lecznicze – to rajstopy, pończochy i podkolanówki uciskowe klasy I-IV,  są produktami wysoko wyspecjalizowanymi pod względem technologii ich wykonania oraz samej mechaniki działania. Dzięki nim można uzyskać zróżnicowane stopniowane ciśnienie uszeregowane według wybranych klas ucisku.

Ucisk mierzony w milimetrach słupa rtęci ( mm Hg) jest dobierany w zależności od tego w jakim stanie znajdują się żyły. O klasie ucisku i doborze wyrobu uciskowego decyduje lekarz na podstawie  objawów klinicznych oraz  czynnikach dodatkowych, np. zmiany kostnych lub niedokrwieniu kończyn, owrzodzeniach.
Należy pamiętać, że uciskowe wyroby pończosznicze nie wyeliminują żylaków, a jedynie pomogą złagodzić objawy i zapobiegną rozwojowi powikłań.